چطور برای فرجه های دانشگاه برنامه ریزی کنیم و درس بخوانیم؟

در این نوشته قصد داریم دلایل، راه‌کارها و اهداف مطالعه در تعطیلات چند روزه قبل از امتحانات پایان ترم (فرجه) را بررسی کنیم تا دانشجویان ارزش این مدت کوتاه ولی بسیار مهم و سرنوشت ساز را بیشتر درک کنند.

• چرا در تعطیلات باید درس بخوانیم؟ مگر تعطیلات برای استراحت و فراغت از امور قبل تعطیلات نیست؟

جواب سوال اول: همانطور که می‌دانید مغز یک ماهیچه است مثل تمام ماهیچه‌های بدن، از نقطه نظر علم پزشکی هر ماهیچه‌ای که مورد استفاده قرار گیرد -مخصوصاً به صورت منظم، علمی و دائمی- فاکتورهای زیر را به دست خواهد آورد:

• اثر کوتاه مدت: برای انجام کار و هدف مشخصی نیرومندتر، قوی‌تر و آماده‌تر خواهد شد. بنابراین یک مغز قوی وظایف خود را به راحتی و با دقت بیشتری انجام خواهد داد. قدرت تفکر، تجزیه و تحلیل، و به تبع دستوراتی که از یک مغز آماده و قوی خارج می‌شود بسیار بهتر و موثرتر خواهد بود. به طور کلی یک مغز آماده یعنی یک ذهن با هوش. یک ذهن با هوش: دارای اعتماد به نفس و قدرت تخیل بالا و استرس پایینی است (1).
• اثر بلند مدت: شاداب‌تر و سالم‌تر خواهد بود و طول عمر بیشتری خواهد داشت. یک مغز آماده درست مانند یک بدن آماده طول عمر بیشتری خواهد داشت. طبیعی است که این اثر در بلند مدت خود را نشان می‌دهد. دو فرد هم سن (مثلاً 65 ساله) را که یکی در دانشگاه فعالیت دارد و تدریس می‌کند و دیگری مبتلا به بیماری فراموشی شده و خانه نشین است در نظر بگیرید. تفاوت این دو تنها در ماهیچه مغز آن‌هاست.

مغز شما یک ماهیچه است مثل همۀ ماهیچه‌های بدن، زمانی که از آن استفاده نکنید، قدرت خود را از دست می‌دهد.

جواب سوال دو: هر تعطیلاتی به استراحت، مسافرت و تفریح اختصاص ندارد. دانشجویان در ایام فرجه باید مغز خود را برای امتحانات آماده کنند و یا آماده نگه دارند تا در امتحانات، بدون استرس، با اعتماد به نفس و با شادابی و قدرت بیشتری شرکت کنند. فرجه ایامی است که دانشجوی آینده نگر آن را پایه و اساس یک موفقیت شیرین می‌داند. فرصت بی نظیری است که به همه دانشجویان داده می‌شود ولی عده کمی از آن به خوبی استفاده می‌کنند. خیلی از دانشجویان اصطلاحاً امروز فردا می‌کنند یا برنامه مشخصی ندارند یا اگر داشته باشند در انجام آن جدیت و پشتکار لازم را ندارند.

• حال سوال اینجاست: چگونه در ایام فرجه درس بخوانیم و در واقع چگونه انگیزه خود را برای مطالعه دروس خود افزایش دهیم؟

جواب سوال فوق در 9 راهکار به صورت زیر است (2):

1. یک برنامه ریزی مطالعه با اهداف معقول داشته باشید

حفظ انگیزه، اساسی‌ترین عامل پشتکار و پشتکار اصلی‌تری عامل موفقیت است. برنامه ریزی و البته اجرای آن به شما کمک می‌کند در یک ریتم مشخص قرار بگیرید، داشتن انگیزه خیلی مهم است حفظ انگیزه مهم‌تر. برنامه ریزی شما را به جلو هدایت می‌کند برای هر روز و ساعت و حتی دقایق خود برنامه ریزی کنید. با این کار اشتیاق و هدفی برای حرکت دارید. بدون برنامه ریزی و البته هدفی معقول، تعداد گامهایتان، سرعت و وقت خود را نمی‌توانید هماهنگ کنید. پس در ایام فرجه هدف خود را با توجه به ابزار و نقاط قوت و ضعف خود -که در طول ترم با آنها آشنا شدید- مشخص کنید، برای رسیدن به هدفهایتان حتماً و حتماً برنامه ریزی کنید. چگونه می‌توانید یک برنامه کارآمد و موثر در ایام فرجه داشته باشید؟

1. 1. روزهای خاص را در تقویم علامت بزنید و از برنامه خود خارج کنید. منظور از روز خاص روزی است که عملاً وقت مطالعه و درس خواندن نداشته باشید. ممکن است روز تولد، برای یک دانشجو روز خاص و برای دیگری یک روز عادی باشد.
   2. مدت زمان برنامه ریزی و هدف خود را در پایان آن مدت معلوم مشخص کنید. بهتر است این کار به صورت روزانه باشد، یعنی برای هر روز خود برنامه و هدف داشته باشید. قطعه قطعه کردن اهداف بزرگ و تبدیل یک هدف 2 هفته‌ای به 14 هدف روزانه امکان دستیابی به هدف بزرگتان را افزایش می‌دهد. با این کار هر روز انگیزه دارید و مسافتی که باید در روز مشخصی طی کنید معلوم است.
   3. برای برنامه روزانه خود ساعت یا ساعاتی را به عنوان جبرانی در نظز بگیرید. برنامه خود را منعطف طراحی کنید ولی در اجرای آن قاطع و جدی باشید.
   4. سحرخیز باشید. و به زمان استراحت و خواب خود اهمیت زیادی قائل شوید. بسیاری از دانشجویان ایرانی با توجه به استراحت و خواب نامنظم در خوابگاه‌های دانشجویی، یا سحر خیز نیستند و تا پاسی از شب بیدارند، یا کمتر از حد کافی می‌خوابند، و یا مدت زمان زیادی می‌خوابند. اگر امکان تغییر زمان خواب و استراحت برای شما وجود ندارد برای زمان‌هایی که در بازه 24 ساعته بیدار هستید برنامه ریزی کنید. (توصیه می‌شود 7 ساعت خواب شبانه و 2 ساعت استراحت میان برنامه‌ای داشته باشید).

1. 5. در بازه‌های زمانی کوتاهی مطالعه و درس بخوانید. با این کار راحت‌تر، با انرژی و بدون استرس مطالعه خواهید کرد. برنامه روزانه خود را طبق روش پومودرو (2) تقسیم بندی کنید؛ 25-20 دقیقه (بازه پومودرو) مطالعه 5-3 دقیقه استراحت و پس از 4 بازه پومودرو 30-15 دقیقه استراحت کنید
   6. راندمان برنامه خود را رفته رفته با رفع اشکالات موجود در برنامه‌های قبلی رفع کنید. مثلاً اگر عادت به چک کردن گوشی خود دارید و در زمان مطالعه نیز گوش شما مزاحم است. بهتر است آن را دور از خودتان نگهدارید.
   7. برای یادگیری بهتر، آموزش دادن و توضیح به طرف مقابل (چه واقعی و چه خیالی) را فراموش نکنید. این کار میزان درک شما از دروش مطالعه شده و ماندگاری مطالب در ذهنتان را افزایش می‌دهد.
   8. در مسیر اصلی حرکت کنید. بازه زمانی چند ده دقیقه‌ای فرصت نگاه و مطالعه کتب و جزوات در دسترس و جذاب نیست. در این مدت کوتاه ولی مهم فقط چیزی (کتاب، جزوه، نرم افزار و ...) را که در برنامه دارید در اختیار داشته باشید.
2. 9. نکته برداری کنید. واژگان کلیدی مباحث را یادداشت کنید، تمارین، مثالها و پاراگرافهایی که لازم به مطالعه دوباره است یادداشت کنید. یک صفحه 20 سطری را در یک پاراگراف 3 سطری خلاصه کنید.
3. 10. در صورت امکان همراه با یک دوست هم کلاسی مطالعه کنید. البته در ایام فرجه می‌توانید به صورت مجازی با دوست خود هماهنگ و همراه شوید. در این صورت احتمال اینکه از مطالعه دست بکشید خیلی پایین می‌آید و سوالات خود را رفع خواهید کرد.
   11. اهداف خود را اولویت بندی کنید و برای هدف‌های اول خود که مهم‌تر هستند و باید به آنها برسید زمان بیشتری و البته بهترین بازه زمانی روز (بعد از بیدار شدن) را اختصاص دهید.