آناتومی دستگاه ادراری

دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، حالب، مثانه،مجرای  ادراری است در این مقاله از سایت لینوم قصد داریم بطور مختصر مطالبی را در مورد آناتومیدستگاه ادراری بیان کنیم.

کلیه

کلیه خلفی ترین عضو از احشاء لگنی است. در این عضو رکتوم جلو ساکروم قرار دارد و از قوس ساکروم به سمت جلو و عضله پوبورکتالیس (puborectalis) به سمت جلو کشیده شده است. انحناهای جانبی فوقانی وتحتانی به راست و میانی به چپ و دورانی، آمپول رکتوم را می سازند.

لگن کلیه

کلیه درحفره شکم و در محدوده  تاپ  عضو خلف صفاقی پیرامون کلیه  و غده فوق کلیوی   قرار دارد. بین کپسول  و فاسیا، چربی دور کلیوی وجود دارد که کپسول دور بافت کلیه به آسانی قابل  تشخیص است.

هر کلیه یک قشر و یک مدولا دارد. استطاله هایی از قشر وارد بخش مدولا می شوند که به آن ها ستون های کلیوی گفته می شود. هرم های کلیوی در مدولا قرار دارند و هرم به سمت کالیس مینور کشیده شده و از تجمع چند مینور کالیس، ماژور کالیس تشکیل می شود. در اینجا چند کالیس ماژور با هم   را می سازند که از حالب (ureter) خارج می شود.

نافکلیه از قدام به خلف شامل ورید، شریان ، حالب می باشد.

مجاورات: کلیه چپ تا دنده 11 و راست تا دنده 12در خلف مجاورات مشترک دارند. در بالا دیافراگم از داخل به خارج سواسی ماژور، مربع کمری و عرضی شکمی و  سه تا عصب ساب کوستال ایلیوهایپوگاستریک و ایلیواینگونیال قرار دارند.

لگن حالب : حالب لوله عضلانی ای است  که در خلف صفاق بر روی سطح داخلی عضله پسواس ماژورواقع شده است. حالب بعد از عبور از روی محل دو شاخه شدن  یا (از روی ایلیاک خارجی) وارد لگن می شوند.

حالب راست: در قدام شامل بخش دوم و سوم دئودنوم، ایلئوم، ریشه مزانتر روده کوچک، عروق کولیک، خلف هم عضله سواسی و تستیکولار یا اووارین راست/ مجرای وابران درمردان و شریان رحمی در زنان می باشد.

حالب چپ: شامل قدام مزوکولون سیگموئید ، خود کولون سیگموئید،عروق کولیک، تستیکولار یا اووارین چپ/ مجرای وابران  یا شریان رحمی است.

خون رسانی به حالب: از بالا توسط شریان های کلیوی، از قسمت میانی توسط شاخه هایی از آئورت شکمی شریان های تستیکولار یا اووارین و ایلیاک مشترک و از قسمت تحتانی ( لگن) توسط چند شریان از ایلیاک داخلی ( وزیکال فوقانی) انجام می گیرد.

سه تا تنگی در حالب وجود دارد شامل:

 1- پیوستگاهش با لگنچه

2- جایی که وارد لگن می شود در مجاورت عضله سواسی ماژور

3-جایی که از جدار مثانه عبور می کند.

مثانه

از قدامی ترین عضو احشاء لگنی،مثانه است. درحالت خالی به شکل هرم است که در راس آن سمفیزیوم پوبیس قرار دارد. رباط  نافی میانی ( که بقایای اوراکوس جینی است) راس مثانه را به دیوار قدامی شکم و ناف متصل می کند. دو حالب در گوشه های فوقانی قاعده مثانه وارد آن می شوند. مخاط قسمت دیوار در سمت داخل چین نخورده است و از سمت پایین اینTrigon  پیشابراه خارج می شود. گردن پایین ترین و ثابت ترین بخش مثانه است. یک جفت نوار لیفی عضلانی گردن و پیشابراه را به پوبیس متصل می کنند. در مردان رباط پوبوپروستاتیک و در زنان رباط پوبووزیکال وجود دارد.

پیشابراه (urethra)

اندازه پیشابراه در خانوم ها حدود 4 سانتیمتر است. بعد از عبور از فضای پرینه عصفی و سوراخ کردن غشاء پرینال از وسطLabiaminor ها خارج می شود. ( در ضخامت قدامی دیوار واژن). در انتهای آن هم دو غده به نامsken قرار دارند که به پیشابراه تخلیه می شوند.

پیشابراه در آقایان

اندازه آن در مردان 20 سانتیمتر یا بیشتر است که دو انحنا دارد. یکی وقتی از پرینه عصفی خارج می شود و یکی هنگامی که می خواهد به ریشه آلت در حالت غیر نغوظ  وارد شود.

پره پروستاتیک: این پره دارای 1 سانتیمتر طول است که با داشتن اسفنکتر داخلی از حرکت رو به عقب منی حین انزال جلوگیری می کند.

پروستاتی: اندازه پروستاتی 3 تا 4 سانتیمتر است که در وسط و کنارآنprostatis sinasy ها  مجاری پروستاتی به آن ها باز می شوند.

انواع پیشابراه:

1.پیشابراه غشایی:این نوع پیشابراه در داخل فضای پرینه عصفی و اسفنکتر خارجی پیشابراه ( هم در زن و هم در مرد) واقع است.

2.پیشابراه اسفنجی: در بافت نغوظی آلت در قاعدهbulb و در انتهای حفره ناویکولار قرار دارد. غدد بولبواورترال ( در فضای پرینه عصفی) به داخل اون بولب تخلیه می شوند.

دستگاه تناسلی مردانه

این عضو شامل بیضه، اپی دیدیم، مجرای وابران، مجرای انزالی، پیشابراه و آلت است. بیضه خود شامل پوست اکسروتوم، فاسیا دارتوس ( امتداد لایه عصفی فاسیای اسکاریا شکم)، فاسیا اسپرماتیک خارجی( از عضله مایل خارجی)، عضله و فاسیای کرماستر ( مایل داخلی)، فاسیا اسپرماتیک داخلی ( از فاسیا ی ترنسورسالیس نه عضلش)، دو لایه تونیکا واژینالیس ( جداری و احشایی)، تونیکا آلبوژینه آ می باشد.

بعد از بیضه، اپی دیدیم وجود دارد که در نهایت به وازدفران تبدیل می شود.

طناب اسپرماتیک: این طناب شامل فاسیای اسپرماتیک داخلی  خارجی و عضله کرماستر می باشد.

محتویات طناب اسپرماتیک:

 چون بیضه ها در دوران جنینی در داخلشکم قرار دارند و بعد از آن تا زمان تولد وارد اسکروتوم می شوند، پس محتویات خودشان را هم از همانجا می آورند. ( از داخل کانال اینگوینال عبور می کنند) پس عروق و اعصاب و لنف آن ها با اعضای دیگرکه در لگن بررسی کردیم فرق دارد.

عروق لنف: به عقده های آئورتی در شکم ( نه عقده های اینگوینال و لگنی) گفته می شود.

شریان: تستیکولار( از آئورت) شریان کرماستریک و مجرای دفران.

ورید: تستیکولار ( واریکوسل)

عصب: عصب ژینتوفصورال ( سواس ماژور را سوراخ می کند) و شبکه سمپاتیک تستیکولار.

مسیر وازدفران: از اپی دیدم شروع شده وارد کانال اینگوینال می گردد. بعد از عبور از حلقه اینگوینال عصفی از روی شریان و ورید ایلیاک خارجی می گذرد. در عمق صفاق حرکت کرده و از روی حالب عبور می کند. بین رکتوم ومثانه پایین می آید  و در آنجا بهseminal vesicle ملحق می شود. از تلفیق این در مجرای انزالEjaculatory duct تولید می شود.

پروستات: پروستات در بالای مثانه و پایین اسفنگترهای خارجی (ارادی)پیشابراه جلو سمفیزیوم پوبیس و خلف رکتوم قرار دارد.

دو تا تقسیم بندی برای پروستات وجود دارد شامل

1. براساس آناتومی: قدامی، میانی، خلفی و طرفی
2. براساس فانکشن: ناحیه مرکزی ( دور مجرای انزالی)

ناحیه ترانزیشینال ( دور پیشابراه) ناحیه محیطی، ناحیه فیروماسکولار و غدد بولبو پورترال در فضای پرینه عصفی قرار دارند. مجرایی از داخل غشاء پرینه آن عبور می کند.

پنیسی: عمدتا از دو جسم غاری و یک جسم اسفنجی تشکیل شده و یک بخشی متصل به تنه ( ریشه) و یک بخشی آزاد دارد.

دو تا جسم غاری در جایی که به تنه متصل می شوند crusیا ستون نام دارند و قسمت اسفنجی در نقطه اتصال به تنهBub نام دارد. روی آن ها عضلاتی به نامIschio cavernus وBulbospongiosus قرار دارند.

در برش عرضی: جای ضربان ها و وریدها← Deepdorsal Vein

فاسیای سطحی دارتووس و عصفی باک از فضای بین غشای پرینه و سمفیزیوم پوبیس عبور می کند.

نغوذ: توسط اعصاب پاراسمپاتیک هایپوگاستریک تحتانی ( شبکه جلوی مهره ای) که شریان ها را شل می کند تا خون وارد بافت شود و نغوظ اتفاق بیفتد.

لگن اندام تناسلی زنان:

تخمدان: تخمدان ها بر روی بخش فوقانی دیواره خلفیشکم تشکیل می شوند و عناصر مربوط به خود را هم از همانجا می آورند. در ادامه نزول پیدا می کنند و روی دیواره خارجی حفره لگن قرار می گیرند.

تخمدان ها در لگن حقیقی وداخل صفاق قرار دارند ( تنها عضو داخل صفاقی هستند).

بالایی←  عروق ایلیاک داخلی  ، پایینی←  عصب و عروق ابتوراتور

جلو←  ضریان نافی ( مسدود شده)Broad Liy رحم

پشت←  حالب و عروق ایلیاک داخلی

خارج← عصب ابتوراتور

خون گیری بوسیله شریانOvarion از آئورت انجام می گیرد و عروق و عصب اوارین از طریق رباط آویزان کننده به تخمدان وارد می شوند. لنف آن به عقده های پارا آئورتیک تخلیه می شود. بوسیله لیگمان (ovarion) به رحم متصل شده و لیگمان آویزان کننده بین تخمدان و دیواره لگن ( قسمتی از خود پریتوئن) واقع می شود.

لوله رحمی:

این لوله 10 سانتیمتر طول دارد و در بخش فوقانیmeso salpinx قرار دارد. مزوسالپنیکسی قسمتی از رباط پهن رحمی (Broad Liy) است که به سمت خارج تخمدان ها نزدیک می شود. همچنین اینفاندیبولوم و فیمبریا بوسیله حرکت های خود تخمک را جمع آوری می کند.

محل قرار گیری آمپول و کروند،  نیمه خارجی←  شریان تخمدان و نیمه داخلی ←  شریان رحمی می باشد.

رحم: بین مثانه و رکتوم قرار دارد و شامل فوندوس، تنه، اکسترنالos و اینترنال os.Cerrix ، تنگه است.

انتهای سروکلیس به داخل واژن برآمده شده وexternal os را می سازد. همین طور بن بست هایvaginal fornix را به وجود می آورد.

سرویکس زاویه ای به طرف جلو در حدود  بر روی واژن (ante vesion) زاویه دارد. خود رحم بر رویمثانه خالی به اندازه زاویه(Ante flexion)120’ خم می شود.

همانطور که می بینیم صفاق از روی مثانه و رحم می گذرد ( سرویکس را در بر نمی گیرد). در جلوها بن بستvesico uterine و در خلف بن بستRectanterine ( Donglas).

رباط های رحمی

در رحم دو نوع رباطBroad liy و رباطpubo cervical وجود دارد که هر یک دارای قسمت های مختلفی هستند.

رباط پهنی یاBroad liy: 1. مزومتریوم، 2. مزو سالپینکس، 3.مزواطوریوم

رباطpubo cervical :1. عرض گردنی یا کاردینال ← از گردن و بالای واژن به طرفین تا دیواره خارجی لگن،2.پوترویاکرال   

3.رباط گرد رحمی←  بقایای ورید نافی داخل آن است از رحم می آید وارد کانال اینگوینال می شود. و در نهایت به لابیا ماژور ختم می شود. تقریبا همان چیزی که در آقایان به آن طناب اسپرماتیک گفته می شود.

واژن: از طریق سه تا شریان واژینال، رحمی و رکتال میانی خون می گیرد. از رحم شروع شده و در انتها به وستیبول پرینه دقیقا در خلف پشابراه فودنیکس قدامی خلفی و طرفی ختم می شود.

بعد در فضای پرینه آل عصفی، اسفنگتر پورترو واژینالیس قرار دارد.Compressor وvrethra  مخصوص خانم ها است.

اسفنگتر خارجی پیشابراه مشترک بوده و در فضای پرینه آل سطحی واقع شده اند. همچنین بولب های وستیبول که بافت های نغوظی اند بهGlans clitoris ختم می شوند.

Crusofclitoris وclitoris و غدد بارتونی به داخل واژن باز می شوند ( معادل غددBulb vrethra در آقایان)، همچنین غدد اسکن به پیشابراه باز می شوند.

لابیا ماژور- مینور- وستیبول و واژن و هایمن روی واژن- کلیئوریس و باز شدن غدد بارتومن.

شکم و جدار ابدومن (Iliac tubercle)

ناحیه: دو مدل تقسیم بندیآناتومیکبرای آدرس دادن محل خاصی روی شکم وجود دارد.

الگوی 4 ناحیه ای: خط افقی از ناف وسط بین مهره ای   خط عمودی کاملا از وسط شکم می گذرد.

الگوی 9 ناحیه ای: خط افقی بالایی از زیر لبه های دنده ای سطح مهره  ، خط افقی پایینی (LiliacTabrcie های) از رویIliac crest   و خط های عمودی از ناحیه مید کلاویکل عبور می کنند.

جدار قدامی ابدومن: عصب دهی این قسمت توسط اعصاب نخاعی  بعد از پوست فاسیای سطحی را داریم. لایه ای از بافت همبند چربی زیر ناف این دو لایه می شود : 1.یک لایه چربی سطحی←  فاسیایCAMPER

2.یک لایه غشایی عصفی تر←  فاسیایSCARPA ← فاسیای دارتوس در اسکروتوم می شود.

همچنین لایه هایی از این غشا عصفی رباط فاندیفورمPENIS را درست می کنند.

عضلات : عصب دهی کلی این عضلات بر عهده اعصاب  هستند. این اعصاب از بین عضلات حایل داخلی و عرضی شکمی عبور می کنند. بعد از آن وارد غلاف رکتوس ابدومینیس می شوند. این عضلات از احماء و احشاء محافظت می کنند و بطور کلی در فلکشن تنه شرکت دارند.

مایل خارجی(External obliqoc):

این عضلات وقتی به خط وسط نزدیک می شوند آپونوروز جایگزین آن ها می شود . تا خطLinea alba در خط وسط ، اینLinea alba از زایفویید تا سمفیزیوم پوبیس کشیده شده است. کار متفاوت آن نسبت به بقیه این است که هر عضله تنه را به همان سمت خم می کند و بخش قدامشکم را به سمت مقابل می گرداند. این عضلات از سطح خارجی 8 دنده انتهایی مبدا می گیرند. خود عضله روی قسمت انتهایی ستیغ ایلیاک تمام شده و بقیه آن آپوتوروز می شود.

مایل داخلی  Internal obliqoc :

در عمق مایل خارجی قرار دارد. فقط در فلکشن بخش قدامی شکم را به همان سمت می گرداند.

عضله شکمی عرضی :Transversus abdominis

این عضله کاربردش بیشتر حفظ احما  احشاء داخل شکم زیر آنTransversalis  fascia قرار دارد.

در قسمت عمودی عضلاتRectus abdominis و عضله هرمیpyramidalis را داریم. عضلهRectus ( راست شکمی) بینpubic و دنده های 5-7 زایفویید قرار دارد.

مهم ترین فلکسور ستون مهره است. در طول مسیر این عضله3 یا 4 نوار لیفی قرار دارد که در ورزشکاران حرفه ای قابل رؤیت است.

عضله هرمی یک عضله کوچک سه گوش است که روی سمفیزیوم پوبیس قرار دارد و بهLinea alba ختم می شود.

غلاف راست (Rectus sheath):

این دو عضله عمودی در یک غلاف آپونوروزی قرار دارند که در اولی آپونوروز آن 3 تا عضلات اولی است. درسه چهارم فوقانی شکم عضلهRectus بصورت کامل داخل این غلاف قرار دارد. در یک چهارم تحتانی این غلاف فقز جلوی عضلات عمودی قرار دارد. و عصلات عمودی با فاسیاTransveasalis در ارتباط اند. مرز این دو ناحیهareuate Linc (خط قوسی) قرار دارد.

محتوا: شریان اپی گاستریک فوقانی و تحتانی؛ اعصاب  و عضلات هرمی و راست. سه تا تاندون شامل یک مدین ( از بقایای اوراکوس) و دو تا منیال ( ادامه شریان نافی)

کانال اینگوینال: هم در مردان هست و هم در زنان ولی محتویاتش فرق دارد. در بالای رباط اینگوینال قرار دارد. حلقه عمفی آن←  فاسیای ترنسورسالیس و حلقه سطحی آن توسط نیام عضله مایل خارجی شکمی ساخته شده است.

محتوای قسمت ژنیتال عصب ژنیتوفصورال  و عصب ایلواینگوینال است در آقایان طناب اسپرماتیک و در خانم ها رباط گرد رحمی نام دارد.

دیواره قدامی: در تمام طول آن عضله مایل خارجی /در سمت خارج عضله مایل داخلی هم آن تقویت می کند←  این مایل داخلی درادامه فاسیای کرماستر را تولید می کند.

دیواره خلفی: فاسیای ترنسورسالیس/ تاندون مشترک(conjoint tendon) یا داسی اینگوینال( inguinal falx) . این تاندون حاصل اتصال بخش انتهایی عضلات شکمی عرضی و مایل داخلی است.

جدار فوقانی: مایل داخلی و عرضی

جدار تحتانی: دو تا لیگمان اینگوینال و لاکونار

مایک مثلث اینگوینال هم داریم که به آن مثلث هسل باخ نیز گفته می شود.

بین عضله رکتوس ابدومنیسین و رباط اینگوینال و شریان اپی گلستریک تحتانی.

این مثلث برای بررسی فتق مهم است: دو نوع فتق اینگوینال داریم که هر دو نوع در مردان شایع تر است.

فتق مستقیم: اکتسابی است و در پی ضعف عضلات شکم رخ می دهد. در محدوده مثلث هسل باخ احشاء شکم بیرون می زنند.

فتق غیر مستقیم: منشأ مادرزادی دارد و احشاء شکم از داخل مچرای اینگوینال بیرون می زنند و ممکن است کل طول کانال را طی کند و به اسکروتوم یا لابیاماژور نیز داخل گردد که این مورد شایع تر می باشد.

جهت مطالعه پیشرفته در زمینه آناتومی بدن انسان ازمحصول دوره آموزش آناتومی لینوم استفاده کنید.